EnglishChuyện café
Lịch sử du nhập cây cà phê vào Việt Nam
21
Th4
Th4
I. Lịch sử cà phê Việt Nam.
Lịch sử cà phê Việt Nam. Cây cà phê đầu tiên được người Pháp mang đến Việt Nam vào năm 1857. Từ các đồn điền nhất nhì Đông Dương này, cây cà phê đã có những trở mình mạnh mẽ. Thoát khỏi các định chế bao cấp, trở thành một trong những cây trồng có giá trị xuất khẩu cao nhất (sau lúa gạo). Và đưa nước ta lên vị trí thứ 2 của bản đồ cà phê thế giới.
Bài viết này Dacco sẽ sơ lược về lịch sử cà phê việt nam, một số mốc thời gian đáng kể. Từ khi cây cà phê có mặt tại nước ta đến thời kỳ đổi mới. Ngoài ra, các bạn có thể tham khảo thêm một số nội dung khác thông qua tìm kiếm google.
Sau hơn một thế kỷ, nền kinh tế cà phê cộng hưởng với niềm đam mê và gu thưởng thức đã tạo nên những bước ngoặt thời cuộc. Nội dung này sẽ được trình bày trong cà phê Việt Nam – Qua những làn sóng lịch sử.
1. Khởi sự của cây cà phê ở Việt Nam.
Arabica (Coffea arabica) là giống cà phê đầu tiên được đưa vào Việt Nam. Vào năm 1857, thông qua các nhà truyền giáo Pháp. Nó đã được thử nghiệm tại các nhà thờ Công giáo ở các tỉnh phía bắc. Như Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh. Sau sau đó lan sang một số tỉnh miền trung, như Quảng Trị và Quảng Bình. Cuối cùng, cà phê đã được đưa đến các tỉnh phía Nam của Tây Nguyên và Đông Nam Bộ. Sau đó người ta mới phát hiện ra rằng Tây Nguyên là nơi thích hợp nhất để trồng cà phê.
2. Người Pháp đã mang hai loại cà phê khác đến Việt Nam.
Sau đó, vào năm 1908, người Pháp đã mang hai loại cà phê khác đến Việt Nam. Là Robusta (Coffea canephora) và Exelsa (Coffea exelsa). Không dừng lại, người Pháp đã thử nghiệm nhiều giống khác nhau. Từ Congo tại Tây Nguyên, và chứng kiến sự phát triển rất tốt của cà phê ở khu vực này. Xuyên suốt cuộc chiến và cho đến năm 1986, nhiều khu vực sản xuất cà phê đã phát triển. Nhưng rất chậm và sản lượng thấp. Năm 1986, tổng diện tích cả nước dành cho sản xuất cà phê chỉ khoảng 50.000 ha. Và khối lượng sản xuất là 18.400 tấn (chỉ hơn 300.000 bao 60 kg).
Trong các đồn điền cà phê đầu thế kỷ thứ 20. Người ta trồng cả 3 loại cà phê, cà phê Arabica với giống Typica, cà phê Canephora với giống Robusta. Và cà phê Liberica cùng với giống Excelsa. Năm 1930 ở Việt nam có 5900 ha cà phê. Trong đó có 4700 ha cà phê Arabica, 900 ha cà phê Excelsa và 300 ha cà phê Robusta.
Cây cà phê trên đồn điền Cressonniefre – 1898
II. Qua nhiều năm trồng cà phê.
Kết quả cho thấy cây cà phê cà phê chè (Arabica) không cho kết quả mong muốn. Vì dễ bị tấn công bởi sâu đục thân (xylotrechus quadripes) và nấm gỉ sắt (Hemileia vastatrix) phá hoại. Cà phê vối (Robusta) thì không phát triển tốt ở miền Bắc. Do có mùa đông nhiệt độ quá thấp so với yêu cầu sinh thái của cây này. Chỉ có cà phê mít (Excelsa) sinh trưởng khỏe. Cho năng suất khá, song giá trị thương phẩm lại thấp. Và lúc đó có chuyên gia nước ngoài đã khuyến cáo không nên trồng cà phê chè ở Việt nam. Và chỉ trồng cà phê vối ở phía nam và cà phê mít ở phía bắc (Chatot – cây cà phê ở Đông Dương -1940).
Trong giai đoạn những năm 1960-1970 ở miền Bắc Việt nam. Hàng loạt nông trường quốc doanh được thành lập. Trong đó có hàng chục nông trường trồng cà phê, và trồng cả 3 loại chè, vối, mít. Tình hình phát triển của cà phê những năm này cũng không mấy khả quan. Và đến đầu thập niên 70 người ta đã kết luận không trồng được cà phê ở phía bắc.
1. Công cuộc cải cách, và bước nhảy vọt về sản lượng.
Sau khi chiến tranh thúc kết thúc năm 1975. Đất nước gần như trên đà lao dốc về mọi mặt kinh tế – chính trị – xã hội. Trong đó các chính sách kinh tế được sao chép từ Liên Xô không còn phù hợp với tình hình nội tại của nước nhà bấy giờ. Điển hình là mô hình nông nghiệp tập thể đã chứng tỏ sự kém hiệu quả, vì vậy vào năm 1986, Đảng và nhà nước đã thực hiện một “cú quay đầu” (công cuộc cải cách). Như một ván cược lớn và cây cà phê đồng thời cũng năm trong số ấy.
Cho đến năm 1975 cả nước trên hai miền nam bắc mới chỉ có khoảng 13000 hecta. Với sản lượng khoảng 6000 tấn. Và cũng từ sau 1975 ngành cà phê Việt nam mới đi vào thời kỳ phát triển mạnh mẽ.
Năm 1980 một chương trình phát triển cà phê ở Việt nam. Do công ty cà phê ca cao thuộc Bộ nông nghiệp và Công nghiệp thực phẩm xây dựng. Được trình lên Thường trực Hội đồng Bộ trưởng và được cho phép thực hiện. Tiếp đó là một loạt các hiệp định hợp tác sản xuất cà phê được ký kết. Giữa chính phủ Việt nam và Liên xô (trồng mới 20.000 ha cà phê), CHDC Đức (10.000 ha). Bungary (5.000 ha), Tiệp khắc (5000 ha) và Ba lan (5000 ha) – Theo Đoàn Triệu Nhạn, VICOFA.
2. Năm thành lập “Liên hiệp các xí nghiệp cà phê”
Năm 1982 Liên hiệp các xí nghiệp cà phê Việt Nam (LH-XN-CPVN). Được thành lập theo Nghị định 174 HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng. Với sự tham gia của 3 sư đoàn quân đội và một số công ty thuộc Bộ Nông nghiệp. Và các địa phương Đắk Lắk, Gia Lai – Kon Tum. Chương trình phát triển cà phê được mở rộng trên các tỉnh Tây nguyên và Đông nam bộ. Loại cà phê được chọn để mở rộng diện tích là cà phê Robusta. Một giống cà phê ưa điều kiện khí hậu nóng ẩm và nhất là ít bị tác hại của bệnh gỉ sắt.
Năm 1986 LH-XN-CPVN được sự hỗ trợ của các Bộ nộng nghiệp. Kế hoạch, Tài chính, Ngoại thương,… đã tổ chức Hội nghị phát triển cà phê. Trong các hộ gia đình nông dân ở các tỉnh Tây nguyên. Duyên hải miền Trung và Đông nam bộ, gọi là Hội nghị cà phê nhân dân lần thứ nhất. Cùng với chính sách mới và có sự kích thích mạnh mẽ của giá cà phê trên thị trường quốc tế. Đang lên cao lúc đó, ngành cà phê Việt nam đã phát triển nhanh mạnh.
Xí nghiệp liên hiệp cà phê Việt Đức, chụp năm 1985
3. Cà phê Việt, sau hơn một thế kỷ.
Vào cuối những năm 1990 Việt Nam trở thành nhà sản xuất cà phê hàng đầu ở Đông Nam Á. Và sau Brazil, nhà sản xuất và xuất khẩu cà phê xanh thứ hai trên thế giới. Tuy nhiên, sản xuất chủ yếu tập trung vào hạt Robusta. Trong khi Robusta chiếm 92,9% tổng diện tích trồng cà phê. Thì các giống Arabica chỉ chịu trách nhiệm cho một vài phần trăm – không quá 5% tổng sản lượng của Việt Nam.
Sản xuất cà phê đều đặn gia tăng 20% -30% mỗi năm trong những năm 1990. Với những vườn cà phê nhỏ được trồng trên nửa triệu mảnh đất (từ hai đến ba mẫu). Điều này đã giúp xoay chuyển mạnh mẽ nền kinh tế. Lấy một số liệu điển hình như vào năm 1994, đất nước có khoảng 60% người sống dưới mức nghèo khổ. Và hiện tại con số này chưa đến 10%, và chắc một điều. Thanh tựu này không thể bỏ qua sự đóng góp mà cây cà phê mang lại.
III. Cuộc cải cách lĩnh vực cà phê.
Trong công cuộc cải cách. Ngành cà phê đã được quốc hữu hóa, phát triển mạnh tại các tỉnh Tây Nguyên. Doanh nghiệp tư nhân được nhân rộng, dẫn đến một sự phát triển đột biến của ngành công nghiệp chế biến cà phê. Mối liên kết hợp tác giữa người trồng, sản xuất và nhà nước. Đã đem đến kết quả trong việc xây dựng thương hiệu cà phê thành phẩm. Và xuất khẩu sản phẩm bán lẻ. Mà điển hình là cà phê Trung Nguyên vào năm 1996 và Highlands Coffee vào năm 1998.
Trong 30 năm (từ 1986 đến năm 2016) sản lượng cà phê tại Việt Nam. Đã tăng gần 100 lần, từ 18.400 tấn năm 1986, lên 900.000 tấn năm 2000. Và đạt 1,76 triệu tấn trong năm 2016. Trong đó có từ 90% đến 95% sản lượng được xuất khẩu hàng năm. Theo ICO
Trong những năm gần đây các ban ngành, nhà nước đã tìm cách nâng cao chất lượng cà phê xuất khẩu. Bao gồm việc mở rộng các vùng sản xuất cà phê chè – Ngày nay chủ yếu được trồng ở các tỉnh phía Bắc. Như Quảng Trị (Quảng Trị) và Sơn La. Tuy nhiên, khu vực quan trọng nhất về cà phê nói chung vẫn là Tây Nguyên. (Đăk Lăk, Kon Tum và Lâm Đồng. Tây Nguyên đã dẫn đầu sản xuất cà phê Robusta cả về diện tích và sản lượng. Nó nổi tiếng không chỉ ở Việt Nam, mà còn trên toàn thế giới. Với một số chỉ dẫn địa lý như ‘Buôn Ma Thuot’, Cầu Đạt – Đà Lạt,.. . Được biết đến với chất vị mạnh mẽ do đặc tính của đất.
